Nöbetçi Eczaneler
Eskilerin kullandığı “mart ayı dert ayı” şeklinde bir deyim vardır. Bu söz, daha çok Mart ayının mevsim geçişi olması dolayısıyla; insanların mevsim değişimi sebebiyle yaşadıkları sağlık problemleri için söylenmiştir. Ancak, gelir vergisi beyannamelerinin Mart ayında verilmesi, vergi ödemelerin bu ayda yapılması dolayısıyla; bu deyimde ki “dert” sözcüğü zamanla “vergi” sözcüğü ile de özdeşleşmiştir. Kısacası, Mart ayı, halk arasında, vergi ayı olarak adlandırılmaktadır. Mart ayı, vergi dairesine devamlı uğrayan mükelleflerin yanında, senede bir kez yolu düşen mükellef gruplarının da, vergi dairesine, uğradığı aydır.
Senede bir kez vergi dairesine yolu düşen mükellef gruplarının önemli bir bölümünü, gayri menkul sermaye iradı sahipleri, yani kira geliri elde eden mükellefler oluşturmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığının 2023/Aralık dönemi verilerine göre, gayri menkul sermaye iradından dolayı kayıtlı 2.266.450 faal gelir vergisi mükellefi bulunmaktadır. Bu rakama, 2023 yılında ilk defa kira geliri edenler dahil değildir. 2023 yılında sahibi bulundukları gayrimenkulleri kiraya vererek kira geliri edenler, bu gelirlerini 2024 yılının Mart ayı içinde beyan edeceklerdir. Bu yazımızın konusunu kira gelirinin beyanına ilişkin açıklamalar oluşturmaktadır. Gayrimenkullerini işyeri olarak kiraya veren mükelleflerin kahir ekseriyetinin, bu işlemden elde ettiği gelire ilişkin vergisinin kaynakta tevkif edilmesi, bu mükelleflerin büyük bir çoğunluğunun beyanname verme zorunluluğunun bulunmaması dolayısıyla; yazımızda gayrimenkullerin mesken olarak kiraya verilmesinden kaynaklanan kira gelirlerinin beyan edilmesine ilişkin açıklamalar ağırlıklı olarak bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
Kira Geliri Nedir?
Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirler “gayrimenkul sermaye iradı” olarak ifade edilmekte olup; bu gelirler belirli koşullarda gelir vergisine tabi tutulmaktadır.
Kanuna göre; kira gelirine konu mal ve hakların; sahipleri, mutasarrıfları, (Kullanma hakkı olanlar) zilyedleri,(Mülkiyeti olmaksızın bir malı elinde bulunduranlar) irtifak ve intifa hakkı sahipleri ile kiralanmış bir mal veya hakkın kiraya verilmesinden gelir elde eden kiracılar, gayrimenkul sermaye iradı yönünden mükellef kabul edilmektedir.
Gayrimenkul Sermaye İradına Konu Edilen Mal Ve Haklar Nelerdir?
- Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira bedelleri dahildir), maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı;
- Voli mahalleri ve dalyanlar;
- Gayrimenkullerin, ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı demirbaş eşyası ve döşemeleri;
- Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
- Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar,
- Telif hakları,
- Gemi ve gemi payları (Motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilumum motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları;
- Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentiler.
Kira Gelirinin Elde Edilmesi Ne Demektir?
Kira gelirinin nakden veya ayni olarak tahsil edildiği anda elde edildiğini kabul edilmektedir. Örneğin 2022 ve 2023 yılı kira bedellerini 2023 yılında tahsil eden kişi gelirinin tamamını 2023 yılı kira geliri olarak 2024 yılı Mart ayında beyan edecektir. Buna mukabil 2022 yılı kira bedeli ile 2023 yılı kira bedelini 2022 yılında peşin alan mükellef ise; her yıla isabet eden kira gelirini ilgili yılın kira geliri kabul ederek; ilgili yılda verilmesi gereken gelir vergisi beyannamesi ile beyan edecektir.
Kiraya ilişkin Tahsilat ve Ödemelerin Banka veya Posta İdaresi Aracılığı İle Yapılması;
İş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin konut kiralarında belli tutarı aşan kısmının işyeri kiralarında tamamının banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle kanıtlanması gerekmektedir. Buna göre;
- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenler ile kiracıların (Kısa süreli kiralamalarda tutara bakılmaksızın)
- İş yerlerinin kiraya verilmesinde, miktar sınırlaması olmaksızın iş yerini kiraya verenler ile kiracıların,
kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracılığıyla yapmaları ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen belgelerle bu işlemleri belgelendirme zorunluluğu bulunmaktadır. (Bu ödemeler kredi kartı, çek ve havale gibi ödeme araçları kullanılarak ta yapılabilir.)
Kiraya verenler ile kiracıların cezai yaptırıma maruz kalmamaları için bu zorunluğa uymaları gerekmektedir. Aksi taktirde bu zorunluluğa uymayanlara, her bir işlem için Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesinin o yıl için belirlenen miktarından az olmamak üzere işleme konu tutarın %5’i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilmesi söz konusu olacaktır.
Gayri Menkullerin Bedelsiz Kiraya Verilmesi
Gayri menkullerin bedelsiz olarak yada emsallerine göre çok düşük bedelle kiraya verilmesi durumunda “emsal kira bedeli” esas alınır.
Kiraya verilen bina ve arazilerde emsal kira bedeli, varsa yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kira bedelidir. Bu tespit yapılamamış ise emsal kira bedeli kiraya verilen bina veya arazinin emlak vergisine esasa alınan değerinin %5 i emsal kira bedeli olarak kabul edilir. Bina veya arazi dışında kalan mal ve haklarda emsal kira bedeli, bunların maliyet bedelinin %10’udur. Bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanununun servetlerin değerlenmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin %10’u emsal kira bedeli olarak kabul edilir. Bununla birlikte;
- Boş kalan gayrimenkullerin korunması amacıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılmasında,
- Binaların mal sahiplerinin usul (anne-baba, büyükanne-büyükbaba), füru (çocuklar, torunlar) veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi halinde,
- Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi durumunda,
- Genel bütçeye dahil daireler ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda,
Emsal kira bedeli hesaplanmaz.
2023 Yılında Konutların Kiraya Verilmesinden Elde Edilen Gelirin 21.000 TL’si Gelir Vergisinden İstisnadır.
2023 yılında binaların konut olarak kiraya verilmesi dolayısıyla elde edilen hasılatın 21.000 TL’si gelir vergisinden istisna edilmiştir. 2023 yılında bir kişi yıllık olarak tespit edilen istisna tutarının altında kira geliri elde etmişse bu geliri için beyanname vermesine gerek bulunmamaktadır.
Eğer bir kişi birden fazla konutun kiraya verilmesinden ayrı ayrı kira geliri elde ediyorsa bu kişi tek bir istisnadan faydalanabilecek istisna toplam gelire uygulanacaktır. Örneğin bir kişinin kiraya verdiği iki konutu var ve 50.000 TL kira elde ediyorsa sadece 21.000 TL’lik istisnadan faydalanabilecektir. Bu kişinin tek bir evi olsa ve yine 50.000 TL kira elde etseydi yine 21.000 TL tutarında istisnadan faydalanabilecekti.
Öte yandan bir konut ortak olarak iki kişiye ait ise; bu kişiler, bu meskeni konut olarak kiraya verdiklerinden dolayı elde ettikleri kira geliri için ayrı ayrı 21.000 TL tutarında istisnadan faydalanabileceklerdir. Örnek Bay(A) ve Bayan (B) babalarından miras kalan konutu kiraya vermişler ve 2023 yılında 50.000 TL kira geliri elde etmişlerdir. Konuttaki payları eşit olduğunu kabul edersek Bay (A) ve Bayan (B) nin 2023 yılında ayrı ayrı elde etmiş olduğu 25.000 TL tutarındaki kira gelirinin 21.000 TL’si gelir vergisinden istisnadır. Her iki mükellef ayrı ayrı 4.000 TL gelir vergisi hesaplamasına esas kira geliri beyan edeceklerdir. (Örnekte mükelleflerin giderleri dikkate alınmamıştır.)
Vergi istisnası veya başka bir sebeple kira gelirini beyan etmesine gerek bulunmayan mükellef, dilerse elde ettiği kira geliri için beyanname vermesine gerek bulunmadığına dair bir dilekçeyi ilgili vergi dairesine yazılı olarak verebilir. Dilekçenin, hazirbeyan.gib.gov.tr adresinden hazır beyan sistemine girilerek “İşlemlerim/İstisna Dilekçesi Vermek İstiyorum” menüsünden internet aracılığı ile verilmesi de mümkündür. Tekrar belirtmek gerekir ki bu dilekçenin verilmesi isteğe bağlıdır. Devamı yarın