Nöbetçi Eczaneler
Bir ekonomide politika amaçlarının ortaya konması ve bu amaçlara nasıl ulaşılacağının önceden belirlenmesi gerekir. Buna yönelik her ekonomide uygulanacak olan politikalarla ilgili bir takım programlar hazırlanır ve bunlar kamuoyu ile paylaşılır. Bu programların amacı öngörülebilirliği artırarak ekonominin gelişmesine katkı sağlamaktır.
OVP’ler ekonominin yol haritasıdır
Türkiye’de uygulanacak olan ekonomi politikalarının şekli ve öncelenen amaçlarla ilgili olarak her sene 3 yıllık programlarlar hazırlanır ve bu programlara Orta Vadeli Program (OVP) denir.
OVP’ler Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından her yıl hazırlanır. Bu programlarda mevcut ekonomik görünüm analiz edilerek çeşitli ekonomik tahminler yapılır. Ayrıca uygulanacak politikalar ve öncelikli ekonomik amaçlarla ilgili bilgiler verilir. Bir nevi ekonominin yol haritasını sunar.
Türkiye’de İlk OVP 2006 yılında hazırlandı. O tarihten itibaren 18 tane OVP hazırlandı. En sonuncusu 2022 yılında 2023-2025 dönemi için hazırlandı. Bu yılın Eylül ayında hazırlanması beklenen 19. OVP ise 2024-2026 dönemini kapsayacak ve gelecek dönemlerde uygulanacak politikalara ışık tutacak.
Geçmiş OVP’lerden önemli sapmalar var
OVP’ler her ne kadar bize uygulanacak politikalarla ilgili önemli bilgiler sunsa da esas olan bu politikaların hayata geçirilmesidir. Söylemlerin eylem ile örtüştüğü programların ekonomik gelişme üzerinde olumlu etkileri olur. Ne yazık ki Türkiye’de hazırlanan ekonomik programların hayata geçirilmesinde genel olarak sorunlar yaşandığını görüyoruz.
Örneğin geçen sene Eylül ayında açıklanan OVP’yi hatırlayalım. 2022 yılındaki OVP’de 2023 yılına ait ortalama dolar kuru örtülü olarak 21.51 TL olarak tahmin edilmişti. 2023 yılının Ağustos ayında ise yani bugünlerde ortalama kur 23 TL’ye yaklaştı. Bunun ortalama olduğunu şu anki değerinin 27 TL olduğuna dikkat edelim. Dolar kurunun artma eğilimini dikkate aldığımızda bu yılın sonunda 2022 yılındaki OVP’de tahmin edilen dolar kurunun çok uzağında kalacağız gibi gözüküyor.
2022 yılındaki OVP’de 2023 yılına ait tahmin edilen enflasyon oranı ise yüzde 24.9 idi. 2023 yılı Temmuz enflasyon oranı ise bu tahminin çok üstünde yüzde 47.8 olarak gerçekleşti. Merkez bankasının yıl sonu enflasyon oranı ise yüzde 58. Bu yılı bu oranın üstünde kapatacağız. Yani son OVP’nin enflasyon tahmini de döviz kurunda olduğu gibi önemli oranda sapmış.
Bu yıla ilişkin diğer ekonomik göstergelerin gidişatına bakıldığında geçen yılki OVP’deki tahminlerden sapmanın sadece enflasyon ve döviz kurunda olmadığı görülmekte. Genel olarak daha önceki yıllarda hazırlanan OVP’lerde yapılan tahminler ile gerçekleşen rakamlar arasında da önemli farklılıklar olduğunu belirtelim.
Özet olarak OVP’deki tahminlerin uzağındayız. Programlarda tahminlerin birebir tutması mümkün olmayabilir ancak yapılan tahminlerden çok sapma gösterilmesi programın öngörülebilirliği sağlama fonksiyonuna zarar verir. Bu yüzden yeni OVP tahminlerinin daha gerçekçi ve tutarlı biçimde yapılması ve somut adımları içermesi gerekir.
Umarız yakın zamanda açıklanacak olan OVP söylenenlerin hayata geçirildiği ve bu yönde bir çabanın olduğu bir program olur. Bu olduğu takdirde OVP bekleyişleri olumlu etkiler ve ekonomide güvenin sağlanmasına katkıda bulunur. Aksi takdirde OVP sadece temenni metni olarak kalmış olur. Çünkü piyasalar söylemden çok eylemlere odaklanır ve programda belirtilen tahminlere ulaşabilmek için ekonomi yönetiminin uygulamalarına bakar.