Yaşasın Cumhuriyet!

Cumhuriyet tam olarak 101 yaşında!

Peki Cumhuriyet ne anlama geliyor? Türk Dil Kurumu’na göre “milletin egemenliği kendi elinde tutması ve belirli sürelerde seçtiği milletvekilleri ile kullanması olan bir yönetim biçimidir” şeklinde açıklanmaktadır. Vatandaşlarımız tarafından ise halkın halk tarafından yönetilmesidir cevabı verilmektedir. Özellikle vatandaşlarımız tarafından verilen cevap gerçekte demokrasinin tanımı olarak kendini göstermektedir. Çünkü günümüzdeki pek çok ülkedeki yönetimler kendini Cumhuriyet olarak tanımlasa da gerçekte demokrasiden uzak bir yönetim şekli göze çarpmaktadır. Nitekim Irak ve İran bu durumu özetleyen ülkeler arasında başı çekmektedir. Ancak buna rağmen cumhuriyet ve demokrasinin aynı şey olduğuna dair kesin bir inanç vardır.

Ülkeleri dikkatle incelemek gerekirse;

İran: 1979 yılında kurulan ülke, Cumhuriyet ile yönetilmektedir. Ancak ülkenin yönetimine bakıldığında demokrasiden uzak olduğu net bir şekilde görülmektedir. Diğer yandan Cumhuriyet’in kazanımları olarak ilk sırada yer alan laiklik hiçbir şekilde İran’da görülmemektedir. Nitekim dini temeller üzerine kurulan yönetim kendini net bir şekilde alınan kararlarda hissettirmektedir. Her ne kadar Cumhuriyet yönetimi olarak ülkede seçimler yapılarak kabine halkın isteklerine uygun şekilde kuruluyor olsa da askeri, siyasi ve pek çok alanda son kararı halkın seçtiği kişi değil Devrim Rehberi olarak adlandırılan isim vermektedir. Bu da ülkenin görünürde cumhuriyet ancak gerçekte bambaşka bir yönetim ile yönetildiğinin kanıtı niteliğindedir.

Irak: Federal Parlementer Cumhuriyet ile yönetildiği pek çok kaynakta yazsa da ülke ne yazık ki güçlü ve demokratik bir yönetimden oldukça uzaktır. Nitekim 2021 yılında devlet oluşunun Irak yönetimi 100 yılını geride bıraksa da hala yeni kurulan bir devletin sancılarını çekmektedir. Ülkenin 2003’te yaşamış olduğu ABD işgali ülke düzenini bozan en önemli olaylar arasında gösterilmekte olup, etnik çatışmaların sık yaşanmasından dolayı da ülke içerisinde sık sık kaos ortamı hakim olmaktadır. Diğer yandan Cumhuriyet ile yönetilen hiçbir ülkede ülkenin içişlerine hiç kimse karışamazken, Irak’ta bu durum tam tersidir. Cumhuriyet ırkı, dini, mezhebi geride bırakarak kişileri anayasal bir bütün olarak kabul etse de Irak’ta oluşturulan hükümetlerde bile mezhepsel farklılıklar olduğu halen göze çarpmaktadır. Bu da ülkenin görünürde cumhuriyet yönetimine tabi olduğunu ancak gerçekte olmadığını bizlere göstermektedir.

Mısır: Ortadoğu’nun önemli ülkelerinden biri olan Mısır’da da durum diğer ülkeler ile aynı… Ülke Cumhuriyet ile yönetildiğini resmi kaynaklarda yazsa da ülkede yaşanılanlar ve son durum, kaynaklarda yazılanlardan farklı bir yönetim olduğunu göstermektedir. Ülkede genel olarak otoriter bir rejim hüküm sürmektedir. 2011 yılında yaşanan Arap Baharı Ortadoğu’daki pek çok ülkeye Cumhuriyet’in temel saç ayağı olan demokrasiyi vaat etse de yaşanan olaylar ve Batılı devletlerin sert müdahalesi ile rüzgar tam tersine esmiş ve pek çok ülkede var olmaya çalışan demokrasiyi de tamamen yok etmiştir.  Bu durumu en sert şekilde yaşayan ülkeler arasında biri Suriye iken diğeri ise Mısır olmuştur. Özellikle 2013 yılında ülkede yaşanan askeri darbe sonrası insan hakları ihlalleri artarak devam etmiştir. Diğer yandan darbe ile göreve gelen Sisi yönetiminin de sayısız insan hakları ihlalleri ile yaptığı işkenceler birçok uluslararası insan hakları kuruluşunun raporlarına yansımıştır. Buradan anlaşılacağı üzere Mısır’da da cumhuriyetten bahsetmek oldukça zordur.

Örnekler artarak çoğalabilmektedir. Suriye, Pakistan, Libya, Nijerya, Sudan…

Her biri cumhuriyet ile yönetildiğini iddia etse de ne yazık ki ülkede yaşanılanlar, istikrarsız yönetimlerin varlığı, iç karışıklıklar, laiklikten uzak yönetim şekillerinin varlığı, çağdaş eğitim sistemlerinin ülkelerde uygulanmaması, demokratik kuralların olmaması ve cumhuriyetin olmazsa olmaz kurallarının yok olması ülkelerin günümüzde bile çok ciddi sıkıntılar içerisinde olduğunu kanıtlamaktadır.

Hepimizin demokrasinin beşiği olarak adlandırdığı Avrupa ve Amerika’da ise her ne kadar yönetim biçimi cumhuriyet olarak görünse de mevcut sistemlerin çok farklı olduğu görülmektedir. Özellikle ABD, Fransa, Almanya haricindeki ülkelerde halk seçim sandığına gitse de seçme şansı sınırlı olduğu için adil yönetimden uzak sistemlerin gölgesinde yaşamaktadırlar.

Orta Asya’da büyüyen güç olarak bilinen Çin’de de durum aynıdır. Nitekim ülke Cumhuriyet yönetimini benimsediğini kaynaklarda belirtse de ülke yönetiminde göze çarpan kominizm esintileri ülke vatandaşlarının demokrasiden ve özgürlükten uzak olduğunu göstermektedir. Her ne kadar güçlü bir ekonomiye son dönemde ulaşmış olsa da var olan sistemde vatandaşların pek çok haklarının ellerinden alınması ülke yönetimini cumhuriyetten uzak bir yönetim şekli benimsediğini kanıtlamaktadır. Özellikle ülke vatandaşlarının ciddi şekilde kontrollere tabi tutulması da ülkede otoriter bir yönetimin hüküm sürdüğünü göstermektedir.

Cumhuriyet görüleceği üzere pek çok ülkede var olsa da gerçekte var olamayan ya da var olmak için ciddi çabaların sarf edildiği önemli bir yönetim şeklidir.

Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan bu yana demokratik ve laik sistemin temelini oluşturmak için var gücüyle çalışan bir millete sahiptir. Ülkedeki yönetimde halkın yönetime bizzat katılması, halkı halkın seçtiği kişilerin yönetmesi, insan haklarının her daim öncelikli olması, hukukun üstünlüğünün her kesim tarafından kabul görmesi ve daha pek çok anlamlı ve önemli yapının 1923’ten bu yana var olması Türkiye’nin bölünmez ve güçlü bir ülke olduğunu ve bunu Cumhuriyet’in temel dayanaklarına uygun olarak hayata geçirmesi ile ilelebet yaşayacaktır.

Bahsedilen ülkelerin aksine demokrasinin her daim var olduğunu ve var olacağını kendi iç meselelerinde ve dış politikada kanıtlayan Türkiye Cumhuriyeti, günümüzde de ortak aklın temel merkezi haline gelerek, pek çok ülkenin örnek aldığı ülkeler arasındadır.

Bugün 101 yaşını kutladığımız Cumhuriyet, dünden bugüne Türkiye’nin gücüne güç kattığı gibi bundan sonra da güçlü yarınlar için var olmaya devam edecektir.

Bağımsızlığımızın sembolü olan Cumhuriyet Bayramımız Kutlu Olsun!

Nice 101 yıllara…

Yaşasın Cumhuriyet!